Makùrôt H. Gramatika kaszëbsczégò jãzëka

Gdańsk : Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, 2016. — 178 с. — ISBN: 978-83-62137-97-8.Książka pomocnicza do nauki języka kaszubskiego.Hewòtnô ksążka je òbrobienim kaszëbsczi gramaticzi. Òpisëje òna gramaticzné znanczi terôczasnégò lëteracczégò kaszëbsczégò jãzëka. Donëchczas nie wëszło drëkã niżódné fùl òprôcowanié gramaticzi standardowi kaszëbiznë. Pierszé gramaticzné òbrobienia kaszëbsczégò jãzëka pò miemieckù ùsadzył Florión Cenôwa w XIX stalatim pòd titlama Kurze Betrachtungen über die kaßubische Sprache, als Entwurf zur Grammatik (Ceynowa 1998) i Zarés do Grammatikj Kaŝébsko-Słovjinskè Mòvé (Ceynowa 1879), przedolmacził òn téż na kaszëbiznã, pòprawił i dofùlowôł napisóné pò ruskù, ale niewëdrëkòwóné w nym jãzëkù, gramaticzné bôczënczi aùtorstwa Ismaela Srezniewsczégò (Sreznevskij 1997, 52-60; Ceynowa 2001, 61-130). Aùtorama nieòpùblikòwónëch gramatików bëlë Aleksãder Majkòwsczi i Aleksãder Labùda. Robòta Majkòwsczégò Gramatyka kaszubska je w rãkòpisu i maszinopisu przechòwiwónô przez Mùzeùm Kaszëbskò- Pòmòrsczi Pismieniznë i Mùzyczi w Wejrowie (Majkowski 1937, rps, mps). W nym samim môlu nachôdô sã maszinopis òbrobieniô Labùdë pòd titlã Podręczna gramatyka kaszubska (Labuda 1978, mps). Òprôcowania napisóné przez nëch trzech wëmienionëch wëżi ùsôdzców prezentëją normã ùstaloną przez aùtorów, stosowóną w jich gwôsnëch tekstach, i w wiôldżim stãpniu są òpiarté na jich domôcëch gwarach. Wjimnym nôùkòwim òpisanim gramaticzi dialektalny kaszëbiznë je wëdrëkòwónô w latach 1927-1937 trzëtomòwô Gramatyka pomorska Friedricha Lorentza (Lorentz 1927-1937). Òpùblikòwónô w 1981 r. ksążka Édwarda Brézë i Jerzégò Trédra zatitlowónô Gramatyka kaszubska (Breza, Treder 1981) téż przedstôwiô gramaticzny system kaszëbsczich gwarów – ksążka ta przez niejednëch ùznôwónô bëła za normatiwną temù, że wëeliminowóné òstałë z ni mni pòwszechné jãzëkòwé znanczi kaszëbiznë. Przedstawionô tuwò robòta – jinak jak wëmienioné wëżi prôce – je gramaticznym òbrobienim ò normatiwny przirodze. Pòwstała òna na spòdlim
òbserwacjów wëmòwë i zapisënkù tekstów ùsadzonëch w dzysdniowi lëteracczi kaszëbiznie, a téż w òpiarcym ò specjalisticzné lingwisticzné artikle
i mònografie, atlas i słowarzë kaszëbsczégò jãzëka. Przëmiôrë słowów, słownëch rzeczeniów i zdaniów pòchôdają z rozmajitëch zdrzódłów taczich, jak: Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej Bernarda Zëchtë, Gramatyka pomorska Friedricha Lorentza, Atlas językowy kaszubszczyzny i dialektów sąsiednich, Słownik polsko-kaszubski Jana Trepczika, Wielki słownik polsko-kaszubski Eùgeniusza Gòłąbka, a téż Kaszëbsczi słowôrz normatiwny negò aùtora. Napisanié hewòtnégò dokazu zajimnãło mie 9 lat. Òd 2007 do 2015 r. w dodôwkù „Najô Ùczba” doparłãcziwónym do cządnika „Pomerania” bëłë pùblikòwóné fragmentë przedstawiony tuwò ksążczi. Te apartné drëkòwóné chùtczi dzéle òstałë hewò zebróné i rozszerzoné ò nowé zagadnienia. Zaprezentowóné w Gramatice kaszëbsczégò jãzëka lingwisticzné kwestie w wikszim dzélu bëłë kònsultowóné z s.p. prof. Jerzim Trédrã za jegò żëcô. Jeżlë jidze ò przëjimniãtą metodologiã robòtë, brała jem za mòdło jiné gramaticzi terôczasnëch słowiańsczich jãzëków. Wëzwëskiwała jem przede wszëtczim gramaticzné òpisënczi pòlsczégò jãzëka, ale téż jinëch jãzëków: słowacczégò, czesczégò, serbsczégò. Zwënégòwała jem téż zamkłoscë donëchczasnëch kaszëbsczich gramatików, w òsoblëwòscë kòrzëstała jem z ksążków Gramatyka pomorska Friedricha Lorentza i Gramatyka kaszubska. Zarys popularny Édwarda Brézë i Jerzégò Trédra. Przedstawiony dokôz je adresowóny do wszëtczich òsobów zainteresowónëch kaszëbsczim jãzëkã, w òsoblëwòscë dlô ùczniów, sztudérów kaszëbsczi etnofilologii, szkólnëch kaszëbsczégò jãzëka, piszącëch pò kaszëbskù i téż do òsób ùczącëch sã kaszëbiznë. Gramaticzną terminologiã jem ùsôdza przede wszëtczim w òpiarcym ò internacjonalné słowa, bôczącë na to, że ksążka ta mòże téż bëc zwënégòwónô przez cëzyńców, òsoblëwò przez mòwnoùczałëch slawistów.
Serdeczno dzãkùjã prof. Dušanowi Paždjersczémù za bôczënczi i doradë, jaczé pòmògłë mie zbëlnic hewòtną ksążkã.